Kuzey Kutbu'nda savaş mı var?

Savaş denilince dünyanın her yeri akla gelebilir. Kutuplar dışında…Yaşamın olmadığı, soğukların hüküm sürdüğü buz dağlarıyla kaplı kutuplar, dünyanın en sakin yerleri. En azından bugüne kadar öyleydi.



Tarihin belki de en büyük savaşlarından biri Kuzey Kutbu’nda patlak verdi. Gözler dünya petrol ve doğalgaz rezervlerinin 1/4’ine ev sahipliği yapan Lomonosov Sıradağları’nda. Dağın uzunluğu 1800 km, okyanus tabanından yüksekliği ise 3700 m. Buradaki doğal kaynakların miktarı en az 100 milyar dolar.

Peki bu rezerv kimin hakkı?

Bu dağlar hangi ülkenin sınırları içinde?

Gelin biraz detaya girelim…

'Buzuldaki petrol paylaşımı'

İklim düzensizliklerinin ortaya çıkardığı en açık sonuç eriyen buzullar oldu. Bu erime bir yandan bilim adamlarındaki gelecekle ilgili endişeleri arttırırken, diğer taraftan enerji jeopolitiği ve deniz yolları rotalarını da değiştiriyor.




Kuzey Kutbu’nda buzulların eriyip enerji kaynaklarına giden yolların açılmasıyla yeni yüzyılın satranç tahtası bu bölgeye kurulmuş oldu. ABD Jeolojik Araştırmalar Dairesi’ne göre dünyanın petrol ve gaz rezervlerinin yüzde 25’i Kuzey Kutup bölgesinde yer alıyor. Bu açıklamalar buzuldaki petrol ve doğalgaz paylaşımı konusunda yeni bir sürecin başlayacağını ortaya koyuyor.


Kuzeydeki Buz Denizi

Kuzey Buz Denizi Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul ediliyor ve  14.milyon  km²lik alanı kapsıyor. Ortalama derinliği 1000 metre civarında Rusya, ABD, Kanada, Grönland, Norveç ile kıyıları var.

Kuzey Buz Denizi Dairesi’nde şubat ayında buzların yoğunluğu artar, Haziran ayında buzlar erimeye yüz tutar. Bölgenin yaklaşık yüzde 40'ı buzullardan kurtulur. Ancak son dönemde buzullarda hızlı bir erime eğilimi var. ABD Uluslararası  Kar ve Buz Veri Merkezi’ne göre 1979 yılında buzulların kapladığı alan 4.662.000 km2 idi. Bugün ise Kuzey Kutbu’ndaki buzullar 2.227.400 kilometrekarelik bir  alanı kapsıyor. NASA da bu erimenin hızlandığını kabul ediyor. Bazı bilim insanları bu erimenin bölgede 150 yılda bir gerçekleşen bir doğal çevrim olduğunu ileri sürseler de ortaya çıkan bugünkü durum bile dünyadaki küresel enerji aktörlerini harekete geçirmeye yetti. Bunun bir nedeni de bu aktörlerin bu denize kıyısı olması.



Asya ile Avrupa arasındaki ticaret yolunun kontrolünden sorumlu Rusya'nın Kuzey Deniz Hattı İdaresi;  2010 yılında 4 gemiye, 2011'de 34 gemiye, 2012'de 46 gemiye, 1 Ocak - 22 Temmuz 2013 tarihleri arasında ise 222 gemiye hattı kullanma izni verdi.  Bölgede kurulan petrol sondaj platformları ile birlikte bölgeden geçen gemi sayısı da artıyor.

Güney Kore Denizcilik Enstitüsü 2030 yılında Asya-Avrupa arasındaki ticaretin dörtte birinin bu hattan sağlanacağını öngörüyor. Ancak bu hattın ticarileşmesi halen buzulların erime hızı dahil başka bir çok koşula da bağlı.


Yeni rota: Kuzey Buz Denizi

Çin’in Dalian limanından yola çıkan 19 bin tonluk  COSCO’ya ait Yong Sheng adlı kargo gemisi Kuzey Kutup rotasını takip ederek Hollanda’da bulunan Rotterdam limanına ulaşan ilk gemi oldu.

Normalde Süveyş Kanalı ve Akdeniz üzerinden 48 günde tamamlanan yolculuk, böylece yaklaşık 36 günde tamamlanmış oldu. 8 bin 100 deniz mili uzunluğundaki bu yeni rota Şanghay’dan Rotterdam’a gitmek için gemilerin takip ettiği normal Süveyş Kanalı rotasından yaklaşık 2 bin 400 deniz mili daha kısa. Çin Rusya ile işbirliği içinde 2021 yılına kadar kuzeyden yaptığı ticaret hacmini 15 milyon tona çıkarmayı hedefliyor.

Bölge uluslararası sisteme dahil oluyor

Kuzey kutbunda eriyen buzullar gemiler için yeni rotalar oluştururken bölgeye ulaşım da kolaylaşıyor. Bölgedeki erimeyi dikkate alan gelişmiş ülkeler bölge kaynaklarını dünya sistemine dahil etmeye karar vermiş görünüyorlar.

Rezervlerin üzerinde oturan 1,2 milyon km2'lik  Lomonosov Sıradağlarının  kime ait olduğuna dair tartışma sürerken Rusya, 2007’de  deniz yatağına titanyumdan yapılma bir Rus bayrağı dikmişti.

Hak iddiası süreci

2001’de Rusya Kuzey Kutbu’nda hak iddiasıyla BM'ye başvurdu. Yeterli kanıt sunmadığı için ret yanıtı aldı. 1994’de imzalanan BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre her ülke 12 millik karasularının dışında 200 millik sınır içinde balıkçılık yapıp ve hammadde arayabiliyor. Ancak bunun bir istisnası var. Bir ülke karalarının denizaltında da devam ettiğini kanıtlayabilirse 200 mili aşma hakkı kazanıyor.

Kuzey Kutbu’nu bir şeritle çevreleyen Rusya, Sovyetler döneminden beri bölgede bilimsel ve askeri istasyonlara sahip. Rusya, 2008’de bir adım daha ileri gidip Sovyetlerin dağılmasından sonra ilk kez Kuzey Kutbu’na bir savaş gemisi gönderdi. 2009’da ise Rusya kutuptaki çıkarlarını korumak için özel bir askeri güç oluşturacağını duyurdu.




Rusya Savunma Bakanlığı yetkililerinden General Vladimir Şamanov, el değmemiş maden kaynaklarının bulunduğu Kuzey Kutbu'ndaki çıkarlarını korumak için gelecekteki olası savaşlara karşı hazırlıklı olmaları gerektiğini söyledi.

Savunma Bakanlığı Savaş Eğitimi Bölümü Başkanı Şamanov, "Birkaç ülkenin Rusya'nın Kuzey Kutbu’ndaki yer altı zenginliklerine göz koyması üzerine, biz de anında Kuzey Kutbu’na gönderilebilecek güçlerimize savaş eğitimi vermeye başladık" diye konuştu.

Amerikalıların Alaska'da 12 günlük geniş çaplı bir tatbikat düzenlediğini belirten Şamanov, "Bu geniş çaplı tatbikata 120 uçak ve birkaç savaş gemisi de katılmıştı. Rusya Kuzey Kutbu yakınlarında böylesi bir askeri güç şovunu görmemezlikten gelemez" dedi.




Bölgedeki 5 ülkenin paylaşımı

Paylaşım savaşında Rusya’nın muhatapları ABD, Kanada, Grönland üzerinden Danimarka ve Norveç. Nitekim Kanada Rusya’nın iştah kabartan hamlesinden birkaç ay sonra Kuzey Kutbu’nda 2 deniz üssü kuracağını ve toplam 7 milyar dolarlık 8 yeni buzkıran gemisi inşa edeceğini ilan ederek meydanı boş bırakmayacağını göstermiş oldu. Ancak Kanada bu savaşı tek başına yürütemeyeceği için sırtını ABD’ye dayama çabasında. ABD  Kuzey Kutbu’nda bir petrol eyaletine sahip olmanın ve bölgeyi boş bırakmamanın peşinde. Kuzey Buz denizine kıyısı bulunan ülkeler 2008 yılında toplandı ve bir mutabakata vardı. Danimarka Dışişleri Bakanı Peg Stig Moeller,  toplantının ardından benimsedikleri ortak bildirinin, “Kuzey Buz Denizi'ndeki doğal kaynaklarının gelecekteki barışçı kullanımı konusunda iyi bir siyasal çerçeve çizdiğini” belirtti. Bölgedeki 5 ülke paylaşım konusunda mutabakata vardı.

Ancak bölgedeki doğal kaynakların zenginliği dikkate alındığında bu mutabakatın ne kadar süreceği şüpheli!...


Aycan ERDOĞAN   (TRT Türk Artı)